پکیج حرارتـی
پکیج حرارتی ، امروزه پیشرفت فن‌آوری‌ها، زندگی در ساختمانهای انفرادی صورت جمعی در کنار هم زندگی کنند و با کمک همدیگر در جهت رفع نیازها و تأمین آسایش دوسویه بکوشند.
یا خانه‌های مستقل را غیرممکن ساخته است. جهت استفاده از مزایای فن‌آوری‌های جدید، با توجه به تنوع و تخصصی‌شدن آنها، همه باید به بدین لحاظ «با هم زیستن» در جوامع شهری از ضروریات زیستن مدرن انسان‌هاست.
بدیهی است که این زیستن، «زیستن در حضور دیگری» را اجبار می‌کند و نیازمند قوانینی است که مرز میان انسان‌ها را معین نموده و امکان سوءاستفاده‌ها را حذف و بهره‌‌ی هدف‌دار را در جامعه مشخص می‌نماید.
یکی از مهمترین مولفه‌ها در سلامت یک جامعه، خانواده و رابطه‌ی آن با محیط زندگی می‌باشد، که در صورتی که ارتباط بین خانواده‌ها در محیط زندگی بدرستی تعریف نشده و قوانین حاکم بر آن شفاف نباشد و حمایت همگان را برآورده نسازد، کدورت‌ها و ناخرسندی‌ها تا مرزی پیش خواهد رفت که انسان نجات خود را ورای آن محیط جستجو می‌نماید.
با عنایت به پیشرفت‌هایی که در فن‌آوری‌های جدید ساخت و ساز به وجود آمده است، میل و رغبت خانواده به زندگی در برج‌های مسکونی با امکانات ویژه و ایمنی زیاد از یک سو و کاهش هزینه‌ها از سوی دیگر افزایش یافته است.
انتخاب یک برج برای زندگی به عوامل متعددی بستگی دارد. بحث تأسیسات مهمترین عامل در طول مدت بهره‌برداری است و نحوه تعامل خانواده‌هایی که در یک برج یا یک مجموعه مسکونی زندگی می‌کنند، از موارد مهمی است که در این مقوله به یکی از دغدغه‌های اجرای تأسیسات در مجتمع‌های مسکونی بلندمرتبه تبدیل می‌شود.
بدیهی است که این تحقیق، یک مطالعه‌ی خلاصه و مقدماتی، در سطح مقایسه بین روشهای گوناگون اجرای تأسیسات انجام شده است که در عین حال ظرفیت بسط به مناطق جغرافیایی کشور یا سطوح مختلف اقلیمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را دارد و چالش‌ها و مزایا و معایب هر یک از روشهای مختلف را تحقیق می‌کند.
هدف از این تحقیق، بررسی روشهای مختلف طراحی و اجرای تاسیسات گرمایش مجتمع‌های مسکونی به ویژه بلندمرتبه‌ها و مقایسه آنها از جنبه‌های مختلف می‌باشد.
در خصوص تأمین سرمایش و گرمایش محیط دو روش اصلی وجود دارد:
- تأمین سرمایش و گرمایش بصورت متمرکز و تحت مدیریت واحد
- تأمین سرمایش و گرمایش بصورت غیرمتمرکز و در هر واحد
در این مقاله فقط مقایسه سیستم های گرمایشی مجتمع های مسکونی بلند مرتبه به صورت متمرکز «موتورخانه مرکزی» و غیرمتمرکز « پکیج حرارتی » مورد بررسی قرار گرفته است .
ابتدا ذکر دو نکته جهت توجیه بعضی از موارد مطروحه در ذیل، لازم به نظر می رسد زیرا اگر مجتمع هایی دارای سیستم پکیج حرارتی باشند باز هم به دو موتورخانه نیاز دارند.
- طبق الزامات مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، چنین مجتمع‌هایی نیازمند سیستم موتورخانه آبرسانی متصل به سیستم اطفاء حریق با برق اضطراری جهت مصارف آتش‌نشانی می‌باشند.
- طبق الزامات مبحث ۱۶(بند۱۶- ۴- ۶ قسمت ب) مقررات ملی ساختمان جهت تامین آب مصرفی،ساختمان باید دارای مخزن ذخیره آب باشند که طبیعتا یک موتورخانه با بوستر پمپ‌های آبرسانی نیز مورد نیاز است.
تأمین شرایط لازم طبق الزامات مباحث مقررات ملی ساختمان از نظر طراحی، اجرا و بهره‌برداری
در صورت استفاده از سیستم پکیج حرارتی
تامین هوای احتراق
در صورت مفروض بودن ۵/۲ متر مکعب بر ساعت مصرف گاز دستگاه پکیج و ۷/۰ متر مکعب بر ساعت جهت اجاق گاز و ۰/۱متر مکعب بر ساعت جهت روشنایی ، حداقل ۷/۲ متر ارتفاع واحد مسکونی، طبق بند۱۷-۷-۵-۷ با کسر فضاهای مربوط به سرویس بهداشتی، حمام، کمدها، کابینت‌ها و اتاق خواب‌ها، برای هر واحد حداقل ۶۶ مترمربع زیر بنا ( با الزام یک مترمکعب جهت هر ۱۷۷ کیلوکالری بر ساعت دستگاه‌های گازسوز ) ضروری است.
برای ساختمان های بیش از ۱۰ واحد، نصب وسایل گاز سوز ظرفیت بالا ممنوع است، مگر آنکه هوای مورد نیاز برای احتراق را از محیط بیرون تامین کند.
اجرای دودکش
در صورتی که شرط ۱ محقق شود، مبحث انتقال محصولات احتراق مطرح می‌گردد:
از آنجا که امکان نصب دودکش در نما و یا استفاده از دودکش دوجداره در نما به دلیل نقض الزامفاصله دودکش از بازشوها و وجود بازشو در بالای دودکش و… قابل اجرا نیست.
در صورت نصب دودکش در داخل ساختمان نیز ضوابط مربوطه رعایت نمی‌گردد و تنها می‌توان “معبر دود” به آنها اطلاق نمود و حتی بعضا مشاهده می‌شود که با لوله سیمانی حداکثر با ضخامت ۲۰ میلیمتر و بدون لب فنجانی استفاده می‌نمایند.
در نهایت جهت محافظت روی آن اندود گچ به ضخامت ۳ تا ۲۰ میلیمتر می‌کشند که پس از مدت کوتاهی ترک و از همان محل منواکسیدکربن به داخل واحد نفوذ می‌نماید.
جای تعجب است در اغلب طراحی ساختمانها محل عبور لوله‌ها، دودکش‌ها، رایزرها و یا داکت‌های در ابعاد مناسب و در محل مناسب در نظر گرفته نمی‌شود و معماران در طراحی بامهندسان تاسیسات در این باره مشورت می‌کنند.
در واحدهایی که پکیج، بخاری یا شومینه نصب می‌شود، ساکنان آن واحد عموما باید به نکات ایمنی مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان آشنایی کامل داشته و رعایت نمایند.
با فرض براینکه دودکش مورد نظر طبق استاندارد با الزامات مباحث مقررات ملی ساختمان و بند ۲-۴-۱۰نشریه شماره ۳- ۱۲۸ معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور اجرا گردد، صرف نظر از اینکه چه حجمی از فضای واحدها مخصوصا در طبقات بالا اشغال می‌گردد:
به فرض اینکه هر بلوک دارای هشت طبقه باشد، داکت دودکش اجرا شده در طبقه هشتم با احتساب حداقل ۱۰سانت دیوار بتنی دودکش و در نظر گرفتن ۱۹ سانتی متر قطر خارجی معبر دود و۲۴ میلیمتر لبه فنجانی و فاصله ۵ سانتی متر از دیواره دودکش تنها جهت هشت واحد در یک راستا۱٫۱۵مترمربع فضا اشغال می‌کند.
این در صورتی است که فضای مورد نظر به صورت دال بتنی اجرا گردد و درصورت وجود تیرچه به طبع آن فضای اشغال شده توسط معبر دود نیز افزایش پیدا می‌کند.
البته بحث محل قرارگیری دودکش ها نسبت به عناصر سازه ای مانند تیرها نیز بحث مهم و جداگانه ای است که مشکلاتی را به وجود می آورد و مستلزم تدبیر مشترک مهندسان طراح معمار، عمران و مکانیک پروژه است.
اجرای دودکش ها طبق مبحث ۱۴ در ۵/۹۹ درصد از ساختمانها اجرا نشده و نمی شود و همین مطلب باعث افزایش خطر در حال و آینده نزدیک که در اثر زلزله های متوسط این دودکش های پکیج که تعدادشان بسیار زیاد است دچار شکست و ترک شده و تلفات جانی بسیاری خواهد داشت.
نصب پکیج حرارتی
در صورتی که تمامی معضلات برطرف شود، حال باید دستگاه پکیج با رعایت دقیق مشخصات فنی و اطمینان از کامل بودن دودکش دستگاه مربوطه ، توسط شخص دارای صلاحیت فنی نصب شود. به گونه‌ای که یا در فضای خارج ساختمان باشد یا به نحوی از فضای ساختمان منفک شود.
الزامات ساختمان های عمومی
چنانچه تعداد واحدها بیش از ۱۰ واحد باشد، طبق بند ۱۷-۲-۲-۱ مقررات ملی ساختمان جزو گروه ساختمان های عمومی محسوب می شود. لذا ممنوعیت نصب وسایل گرمایشی گاز سوز در فضای داخلی اماکن عمومی طبق بند ۱۷-۳-۲ مبحث ۱۷وجود دارد، مگر آنکه هوای مورد نیازاحتراق آنها از فضای خارج از ساختمان تامین شود.
از آنجایی که پکیج خود نوعی موتورخانه کوچک محسوب می‌شود، لازم است دستگاه نشت‌یاب گاز نصب شود ،که به ندرت این امر رعایت می‌گردد.
مسئولیت بهره‌بردار
حتی اگر تمام موارد اشاره شده محقق شود این پرسش مطرح می شود که آیا واقعا می توان سازندگان را ملزم به نصب دستگاه پکیج برای بهره برداران نمود؟ اگر جواب منفی است، چگونه می‌توان مالکان را مکلف به خرید پکیج حرارتی استاندارد .
انتخاب نصاب واجد شرایط کرد تا از الزامات قانونی نصب و راه‌اندازی و کامل‌بودن دودکش‌ها اطمینان داشت؟ در غیر اینصورت اقدامات متفرقه و پراکنده و انفرادی، مشکلات عدیده‌ای را به بار خواهد آورد که تبعات آن را نمی‌توان مدیریت کرد. از این مرحله گذشته خدمات نگهداری به چه صورت خواهد بود؟
دستگاه رزرو تامین گرمایش در زمان قطع برق و یا قطع
گاز در فرض اینکه تمامی موارد ذکر شده محقق گردد، دستگاه مذکور پس از مدتی خراب می‌شود. تا تعمیر دستگاه گرمایش واحد چگونه تامین خواهد شد؟ برای حل این مشکل باید واحد مجهز به یک دستگاه رزرو باشد که این امر مسئله را پیچیده‌تر می‌کند.
در فرض اینکه یک دستگاه رزرو نیز موجود باشد یا دستگاه اولیه اصلا خراب نشود، با قطع برق چه باید کرد؟ تنها راه حل این است که به فکر انتقال خط اضطراری مشاعات به واحدها بود. دراین صورت باید علاوه بر بالا بردن ظرفیت KVA دستگاه مولد اضطراری برق، به فکر تمهیدی جهت استفاده نامناسب برق اضطراری در برخی از واحدها بود یا اینکه واحد دارای یک
دستگاه کوچک مولد برق اضطراری باشد.
در فرض اینکه موارد مطروحه تاکنون محقق شده باشد با قطع گاز چه باید کرد؟
در صورت استفاده از سیستم موتورخانه مرکزی
۲-۱) تامین هوای احتراق موتورخانه را می‌توان در زیرزمین یا پیلوت بلوک یا در محوطه اجرا کرد و چندین بلوک نیز از یک موتورخانه مرکزی تغذیه گردد. هوای احتراق را نیز می‌توان بطور طبیعی یا به صورت اجباری توسط سیستم تهویه سری شده با دستگاه مشعل از هوای آزاد تامین نمود.
۲-۲) نصب موتورخانه طبق الزامات مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان (بند۱۴-۳-۴-۶) حداقل حجم موتورخانه ۱۶برابر حجم دیگ آب گرم است. بنابراین برای ۱۰۰ واحد مسکونی بطور متوسط ۱۰۰ متر مربع زیر بنا، در صورت استفاده از دو دیگ آب گرم حجم موتورخانه حدود ۹۰ متر مکعب که با احتساب حداقل ارتفاع ۳ متر۳۰ مترمربع فضا اشغال می‌کند.
البته مجموعه پمپ‌های سیستم های آبرسانی و آتش‌نشانی را می‌توان در داخل مجموعه فوق قرار داد که بالطبع امکان دارد که فضای مورد نظر فقط چند درصد اضافه شود.
الزامات ساختمانهای عمومی
با توجه به خارج‌بودن موتورخانه از فضای مسکونی، الزام ساختمان عمومی رعایت شده و تنها نصب یک دستگاه نشت‌یاب گاز کافی است. حتی می‌توان عملکرد دستگاه را به گونه‌ای تنظیم کرد که با اعلام نشت گاز توسط یک شیر برقی گاز موتورخانه را قطع کند. با اجرای خط لوله گاز با فشار دو پوند بر اینچ مربع جهت مصرف مشعل‌ها و اجرای سیستم استابلایزر،
حد فاصل شیر مصرف مشعل تا دستگاه مشعل از نوسانات تحمیل‌شده گاز به مشعل‌ها جلوگیری می‌گردد. حتی در صورتی که یکی از مشعل ها دوگانه‌سوز انتخاب شود، با قطع کامل گاز، خللی در گرمایش مجتمع به وجود نمی‌آید و مشعل دوگانه سوز می‌تواند از سوخت دوم خود که گازوئیل است، استفاده کند.
مسئولیت بهره بردار
طبیعی است با توجه به استقلال سیستم، بهره بردار می‌تواند نگهداری مجموعه را به اشخاص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط واگذار نماید.
باتوجه به الزام وجود موتورخانه های سیستم سرمایش، آتش‌نشانی و آبرسانی همچنین سیستم برق اضطراری جهت مشاعات اعم از آتش نشانی، آسانسورها… و الزام گروه نگهداری جهت سیستم‌های اشاره شده، نگهداری سیستم گرمایشی مجتمع هزینه قابل توجه‌ای را به سیستم نگهداری تحمیل نمی‌کند.
دستگاه رزرو تامین گرمایش در زمان قطع برق یا قطع گاز
همانطور که اشاره شد، برای مثال مورد بحث مجتمع ۱۰۰واحدی یک دستگاه رزرو مد نظر قرار گرفته است. بنابراین در صورت نیاز به تعمیر یکی از دیگ‌ها، مجتمع با مشکلی مواجه نمی‌شود. از طرفی با قطع برق به دلیل بهره‌برداری مشاعات از برق اضطراری، سیستم همچنان به کار خود ادامه می‌دهد.
سیستم‌های مورد بحث از نظر کارکرد به نفع مالکان ساختمان:
چنانچه با لحاظ امتیازات و برتری موتورخانه مرکزی نسبت به پکیج تصمیم بر این باشد که سیستم پکیج اجرا شود پرسش های زیر مطرح می گردد:
آیا هزینه پرداختی برای مصرف گازتوسط ساکنان مناسب خواهد بود؟
بخش اعظم محاسبات بار گرمایشی مربوط به جداره‌های خارجی ساختمان است؛ زیرا با کاربرد پنجره‌های درزبندی شده، مسئله بار گرمایشی نفوذ هوا بسیار ناچیز است. بنابراین چنین به نظر می‌رسد که در حق واحدهای بالاتر که سقف‌شان پشت‌بام است و پایین‌ترین طبقات که کف‌شان فضای تهویه‌نشده پارکینگ است اجهاف شده است. شاید در عمل مصرف واحدهای میانی نسبت به واحدهای ذکر شده در فصل زمستان تا ۴۰درصد نیز نباشد.
آیا در صورت استقلال هر واحد با سیستم پکیج ، مسئله شارژ یا هزینه های مشترک آپارتمان ها حل می شود؟
در مجتمع های بلند مرتبه ، امکان استفاده از کنتور های آب مجزا برای هر واحد با حل مشکل تنظیم سرعت آب ورودی که در اثر اختلاف فشار به وجود می آید را با تدابیرخاص و یا با فن‌آوری های روز می توان امکان پذیر نمود، باز هم مسئله نگهداری تاسیسات مشاع مانند آسانسورها، فضای سبز، آتش‌نشانی، نظافت، مدیریت و… باقی می‌ماند که در هر صورت ساکنان چنین مجتمع هایی الزام به پرداخت هزینه هایی تحت عنوان شارژ یا هزینه‌های مشترک دارند.
برای رعایت عدالت نسبی در پرداخت هزینه‌های مشترک، می‌توان با کنترل فشار آب در طبقات و نصب کنتورهای فرعی در لوله‌های ورودی آب شوفاژ، آب گرم و آب سرد مصرفی، مقدار مصرفی گاز و آب هر واحد را دقیقا به نسبت کل مصرف گاز و آب ساختمان محاسبه و هزینه مربوط به هر واحد را مشخص و از ساکنان دریافت نمود.
چه مکانیزمی برای واحدی که هزینه آب ، برق و گاز خود را پرداخت کرده ولی مبلغ هزینه های مشترک ( شارژ) را نمی‌دهد، وجود دارد؟
اگر فرض کنیم که سیستم دارای موتورخانه مرکزی بوده و لوله های اصلی آپارتمان ها (آب رفت و برگشت شوفاژ ، آب سرد و آب گرم رفت و برگشت مصرفی) از رایزرهای اصلی محصور در داکت با قرارگیری شیرفلکه مستقل جهت هر واحد منشعب شده باشد، در صورتی که واحدی نسبت به پرداخت شارژ خود اهمال نماید، کافی است که شیر فلکه‌های مذکور که در باکسی دارای قفل پیش بینی شده است، توسط مدیر ساختمان با رای هیات مدیره بسته شود. قاعدتا این عمل می‌تواند به عنوان یک اهرم فشار قوی تلقی گردد و علاوه بر آن با انجام اصلاحاتی در قانون آپارتمان‌ها، می‌توان راه کارهای مناسب با ضمانت اجرایی جهت پرداخت حق شارژ به موقع ایجاد نمود.
از دیدگاه کل مجتمع با ایجاد سیستم موتورخانه مرکزی هزینه های مربوط به گاز بالا می رود یا پایین می آید؟
الف) اولین مطلب اینکه در صورت نصب سیستم هوشمند در موتورخانه مرکزی هزینه سیستم هوشمند چه موتورخانه گرمایش جهت ۱۰۰واحد باشد یا دو واحد رقم محدودی است.
با این هزینه از آنجایی که سیستم هوشمند است و طبق دمای بیرون خود را کالیبره می‌کند، لذا ساکنین مجبور به تابعیت از مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان و حفظ دمای داخلی مناسب ساختمان در محدوده مورد لزوم می باشند و در نتیجه رعایت الگوی مصرف شاهد پایین آمدن هزینه گاز خود هستند.
ب) مطلب باقی‌مانده اینکه بعنوان مثال در صورتی که از ۱۰۰واحد مورد اسکان ۸۰ واحد مورد استفاده قرار گیرد، بدلیل آنکه قبض‌ها بر اساس ۱۰۰ محاسبه گردیده مصرف پایین‌تر از الگوی مصرف محاسبه می‌شود و باز در کل به نفع مجتمع گردیده و از طرف دیگر شاید این مسئله تنها به ضرر مالکینی باشد که برای خرید مسکن هدفی غیر از اسکان دارند.
اختلاف هزینه اجرا
بعنوان مثال اگر موتور خانه همان مجتمع ۱۰۰ واحدی مدنظر باشد، با در نظرگیری دو دیگ قید شده و مشعل ها و پمپ‌های مناسب با نیاز برای گردش آب شوفاژ و همچنین در نظرگرفتن مبدل جهت تامین آب گرم مصرفی و سایر وسایل موتورخانه با بهترین مصالح داخلی و با اجرای رایزرها به جرات می‌توان اعلام نمود .
کل هزینه اجرا به یک میلیارد ریال هم نمی‌رسد، در صورتی که خرید پکیج ها با متعلقات مربوطه مانند دودکش، سختی‌گیر، شیلنگ‌های رابط بالای یک میلیارد و چهارصد میلیون ریال خواهد رسید.
براحتی می توان گفت هزینه سرمایه گذاری اولیه اجرای سیستم پکیج حرارتی نسبت به سیستم موتورخانه مرکزی حدود ۲۰ درصد بالاتر خواهد بود.
از طرف دیگر در سیستم موتورخانه مرکزی عدم جاگیری دودکش ها و پکیج در داخل واحد ها خود به نوعی حجم واحد را کاهش می دهد و تنها قسمت رایزرها در داخل قسمت مشاع اضافه می‌گردد.
حجم فضای اشغال شده رایزرهای مشاعات به مراتب کمتر از استفاده از سیستم پکیج حرارتی می باشد و ضمنا با هماهنگی معمار ( طراح ساختمان) می‌توان تمام لوله‌ها و دودکش‌ها را از بیرون (نمای ساختمان و نورگیرها) به طرف طبقات بالا و پشت‌بام هدایت داده و با نظر مهندس معمار با دتیل و مصالح مناسبی روی لوله‌ها را پوشش داد.
ایمنی و بهداشت در واحدها
مسکن جای امن و آرامش انسان‌هاست. تامین ایمنی، رفاه، سلامتی جسم و روح و روان ساکنان به هر قیمتی از اوجب واجبات است و نسبت به هر عبادتی در ارجحیت می‌باشد.
بردن پکیجحرارتی به داخل واحدها آن هم در مجتمع‌های بلند مرتبه، مستلرم اجرای لوله‌کشی گاز، نصب شیر قطع و وصل کنتورهای مستقل در پیلوت، پارکینگ، نمای ساختمان، راه‌پله‌ها، راهرو طبقات و همچنین در داخل واحدها است که علاوه بر لوله‌کشی محتاج نصب وسایل گازسوز، کنترل‌ها و دودکش‌ها نیز خواهد بود.
در واقع در این حالت اغلب فضای عمومی و اختصاصی ساختمان به تاسیسات گاز تبدیل می‌شود و اغراق نخواهد بود که گفته شود ساختمان به یک پالایشگاه شباهت پیدا می‌کند.
اغلب کارهای تعمیرات و تغییرات، که یک نوع کارهای فنی و تخصصی می باشد، توسط افراد فاقد صلاحیت و متفرقه و حتی توسط خود ساکنین انجام می‌پذیرد که این امر موجب گردیده در هر سال شاهد بالارفتن آمارتلفات جانی و خسارت مالی در سطح کشور باشیم.
از آنجایی که راهروها و راه‌پله‌ها به ویژه در ساختمانهای بلندمرتبه، به منظور تخلیه ساکنین در مواقع اضطراری و حساس پیش بینی گردیده است، نصب هرگونه وسایل مخاطره آمیز و آتش‌زا و اشغال فضا ، می‌تواند در مواقع اضطراری مانع خروج افراد باشد و علاوه بر اینها سازمان آتش نشانی شهرهای ما فاقد تجهیزات کامل برای دسترسی سریع به طبقات بالا، جهت نجات ساکنین و کنترل حریق و… می باشد،
لذا با در نظر گرفتن مطالب بالا و جمیع جهات، سیستم حرارتی از قبیل پکیج حرارتی، شومینه و بخاری که موجب گسترش لوله کشی گاز در ساختمان و نصب دودکش ها درتمام واحدها گردیده و ضریب ایمنی ساختمان را به شدت پایین می‌آورد.
لازم به ذکر است که گازهای حاصل از احتراق سوخت وسایل های گاز سوز فوق که از طریق دودکش ها که حاوی منوکسید کربن می باشد، در سطوح جانبی و در کنار پنجره های واحد های مسکونی تخلیه و در اطراف محوطه پخش شده و موجب آلودگی زیست محیطی می‌شود.
لذا اجرای سیستم گرمایشی از قبیل پکیج، بخاری و شومینه جزء در ویلاها و حداکثر آپارتمان های تا چهار طبقه (با در نظر گرفتن تدابیر لازم ) توصیه نمی‌گردد.
برای حداقل رساندن لوله کشی در ساختمانهای بلند مرتبه علاوه بر حذف پکیج و شومینه می توان روشنایی گاز واحدها را نیز حذف، در نتیجه لوله کشی گاز را فقط برای اجاق گاز مختص نمود. در نتیجه تمامی لوله کشی گاز از ساختمان جمع آوری و فقط یک رایزر برای تامین اجاق گاز آشپزخانه محدود می گردد که در نتیجه ایمنی کل ساختمان بالا خواهد رفت.
یک مجتمع مسکونی با تعداد ۱۰۰ واحد مسکونی فرض کنیم. چنانچه این مجتمع موتورخانه مرکزی داشته باشد، یک مجری و یک ناظر و در مرحله نگهداری یک پیمانکار نگهداری کننده خواهد داشت.
کار کاملا روشن و مسئول مشخص می باشد. اما چنانچه برای مجتمع سیستم پکیج حرارتی در نظر بگیریم و مخصوصا در شرایطی که سازنده ساختمان، نصب وسایل گاز سوز به ویژه نصب پکیج یونیت را بعهده نداشته باشد.
در این شرایط ممکن است به ۱۰۰ نصاب پکیج و دودکش و لوله کش جهت انجام تعمیرات و تغییرات نیاز داشته باشیم که اغلب در این موارد ناظری هم در کار نمی‌باشد.
علاوه بر اینها بعضا مشاهده می گردد ساکنان بخود اجازه می دهند شخصاً در این نوع امور فنی و حساس دخالت داشته باشند، که هر سال در اثر بی احتیاطی‌ها و عدم رعایت مقررات ملی ساختمان تعداد زیادی از مردم جان خود را از دست داده و یا خسارات سنگینی را متحمل می شوند.
معایب و محاسن دو سیستم
در پایان بطور خلاصه معایب و محاسن دو سیستم جداگانه ” پکیج حرارتی ” و ” موتورخانه مرکزی” ارائه می‌گردد:« پکیج حرارتی » |
||
| محاسن | معایب | |
| ۱- استقلال هر واحد آپارتمانی در هزینه ها و استفاده از سیستم گرمایشی و آب گرم و کاهش تنش های مالکان یک مجتمع مسکونی۲-حذف رایزر ها و لوله های انتقال آب از طبقات۳-محدود کردن فضای موتورخانه مرکزی و افزودن به مساحت فضاهای پارکینگ و محوطه مجتمع ها ۴- اتمام سریع عملیات اجرایی ساختمان ۵-تأمین آب گرم به محض باز کردن شیر آب گرم مصرفی ۶-با توجه به نزدیکی محل تولید گرما به محل مصرف سریعتر واکنش نشان می دهند. لذا این نوع سیستم ها برای ویلا ها که بصورت مقطعی مورد استفاده قرار می گیرند، بیشتر توصیه می گردد. |
۱- عمر کوتاهتر نسبت به موتورخانه مرکزی
۲- هزینه تعمیر و نگهداری بیشتر در طولانی مدت ۳- با وجود تمام کنترل های ایمنی ( به دلیل نزدیک بودن آن به آشپزخانه و محل سکونت ) از ایمنی کمتری نسبت به موتورخانه برخوردار است. ۴- بر اساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی مورخ ۲۵/۹/۸۷ و بند ۱۷-۱-۳ مقررات ملی ساختمان نصب هرگونه دودکش و … در نمای ساختمان ها و سیمای شهری غیر قانونی می باشد. -۶ کاهش اکسیژن محیط ناشی از کارکرد پکیج های حرارتی ۷ – تردد افراد تعمیر کار در داخل واحد ها ۸ – راندمان پایین نسبت به موتورخانه مرکزی ۹ – نیاز به وجود دودکش در هر واحد آپارتمان ۱۰ – اشغال حجم یک مترمکعب از فضای آشپزخانه ۱۱ – صدای قابل ملاحظه مزاحم پکیج در موقع استفاده (تقریبا هر ۳ دقیقه یکبار) ۱۲ – اثر سوء جانبی به این معنی که در صورت خاموش بودن پکیج یک واحد، مصرف انرژی ۱۳ – احتمال خطرات ناشی از گاززدگی ۱۴ – مقدار دبی آب گرم خروجی از پکیج محدود و امکان ذخیره آب گرم وجود ندارد. |
|
| « موتورخانـه مرکزی » | ||
| محاسن | معایب | |
| ۱-طول عمر بیشتر
۲-از نظر مصرف انرژی (برای سه واحد بیشتر) به صرفه تر ۳-از نظر سرمایه گذاری اولیه (برای سه واحد و بیشتر) به صرفه تر ۴- ایمن‌تر (به دلیل جدا بودن آن از فضای سکونت ) ۵- استفاده از فضای کم ارزش برای موتورخانه (فضای پارکینک و یا محوطه) ۶- تجمیع تاسیسات و تجهیزات سیستم‌های برودتی، حرارتی، تاسیسات بهداشتی، آتش‌نشانی، برق اضطراری، تابلو برق‌ها، اتاق کنترل و… در یک مکان ۷- راهبری ساده‌تر؛ با توجه به اینکه تجهیزات در یک مکان قرارداشته و نیروهای جرایی به آنها دسترسی داشته و تعداد آنها در مقایسه با پکیج هایی که به تعداد واحد ها افزایش یافته بسیار کمتر می‌باشد. ۸- اجرای سیستم دودکش به صورت متمرکز در یک مکان ۹- بالارفتن کیفیت هوای داخل واحدها، با توجه به هوای لازم برای سوختن مشعل‌ها که از فضای مشاعات و بیرون تأمین می‌گردد. ۱۰- دستگاه‌های موتورخانه مرکزی بر اساس پیک بار ساختمان تعیین می‌گردد؛ لذا ظرفیت آنان به مراتب کوچکتر از مجموع ظرفیت دستگاه‌های انتخابی برای هر واحد می‌باشد؛ زیرا انتخاب پکیج بر اساس پیک بار واحد انجام می پذیرد. در این صورت علاوه بر هزینه تعمیر و نگهداری، هزینه های مصارف آب و برق و گاز نیز کاهش خواهد یافت. ۱۱- نظر به اینکه در این نوع سیستم‌ها (متمرکز) تمامی دستگاه‌های الکتریکی و مکانیکی در فضایی بنام موتورخانه مرکزی در خارج از ساختمان قرار گرفته است، لذا ایمنی ساختمان از نظر آتش‌سوزی، گاز گرفتگی و زیست‌محیطی تا حد قابل قبولی تضمین شده و ساکنان با آرامش بیشتر زندگی می‌نمایند. ۱۲- بدلیل سالم بودن هوای داخل واحدها سلامتی و بهداشت عمومی ساکنین تا حد مطلوب تأمین می‌گردد. ۱۳- هر چند هزینه پرداخت شارژ ماهانه ممکن است موجب ایجاد مشکلاتی برای ساکنین شود ولی دغدغه سرویس و نگهداری و تعمیرات و کارآیی دستگاه‌های غیرمتمرکز بهمراه نخواهد بود. ۱۴- با توجه به اعمال ضریب همزمانی میزان ظرفیت کلی دستگاه های حرارتی حدود ۷۰ درصد کمتر از سیستم غیرمتمرکز می‌باشد؛ زیرا در سیستم غیرمتمرکز انتخاب دستگاه بر اساس پیک بار هر واحد انجام می‌پذیرد . ۱۵- با توجه به نصب کنتورهای ۳ تعرفه‌ای هزینه‌ی برق جهت گرمایش مجتمع‌های بلندمرتبه بدلیل استفاده از برق عمومی که دارای تعرفه ثابت می‌باشد، مقرون به صرفه بوده و افزایش ناشی از پلکانی شدن قیمت در ساعات اوج بار وجود ندارد. ۱۶- میزان سر و صدای ناشی از کارکرد دستگاه‌های تأسیساتی در حد ۱۷- این نوع سیستم رفاه نسبی ساکنین را فراهم نموده و دارای ۱۸- با قطع برق و گاز تا مدتی(چند ساعته) ساکنان می توانند از آب گرم ذخیره شده در منابع (دوجداره یا مبدل ) استفاده نمایند. ۱۹- با نصب کنتورهای فرعی در مسیر لوله های آب سرد و گرم و شوفاژ ورودی واحدها با تدابیر لازم می توان کنتورهای فرعی نصب و به نسبت استفاده هر واحد حق شارژ را تعیین و دریافت نمود. |
۱- نیاز به فضای بیشتر
۲- هزینه تعمیرات و نگهداری ماهیانه (بطور کلی پرداخت شارژ ماهیانه) این نوع سیستم‌ها بالا می‌باشد . ۳- تغییرات بار حرارتی واحدها با تأخیر انجام می‌پذیرد . ۴- مدیریت راهبری و تعمیر و نگهداری از ضروریات امر می باشد. ۵- اختلاف‌نظر در مورد پرداخت حق شارژ بین ساکنین بعضاً وجود دارد. ۶- در صورت استفاده از سیستم‌های مرکزی، ساکنین ساختمان از نظر پرداخت هزینه‌های بهره‌برداری و راهبری سیستم با یکدیگر سهیم بوده و ممکن است مدیریت ساختمان را در گرفتن هزینه‌های شارژ دچار مشکل نمایند. ۷- سیستم‌های مرکزی نسبت به تغییرات بار حرارتی، کند عمل می‌نمایند. ۸- اشغال یک فضای معماری در پارکینگ که در صورت حذف موتورخانه می‌توانست ارزش مالی قابل توجهی برای سازنده یا فروشنده به همراه داشته باشد. البته در صورت اجرای موتورخانه در زیر محوطه این اشکال به وجود نخواهد آمد.
|
|
جمع‌بنـدی پیشنهادها و راه کارهـا
- مطالعه، بررسی و تحقیق در این خصوص نشان می‌دهد که استفاده از موتورخانه مرکزی نسبت به پکیج حرارتی از جنبه های مختلف به ویژه از نظر ایمنی، رفاه ، بهداشت ، آسایش و صرفه اقتصادی اولویت دارد.
- از نظر اقتصادی موتورخانه مرکزی به ویژه در طولانی مدت به مراتب به صرفه می باشد.
- اجرای سیستم گرمایشی غیرمتمرکز از قبیل پکیج حرارتی و…فقط برای ویلاها و حداکثر آپارتمان های تا چهار طبقه با رعایت کامل مقررات ملی ساختمان توصیه می گردد.
- از نصب پکیج حرارتی، شومینه و روشنایی در ساختمانهای پنج طبقه و بیشتر به شدت جلوگیری و ممنوع گردد.
- اضافه‌شدن الزامات و تشویق‌های استفاده از سیستم‌ها و وسایل انرژی‌بر دارای راندمان بالا و ممنوعیت سیستم‌ها و وسایل انرژی با راندمان پایین یا مردود از نظر مقررات ملی ساختمان.
- ترویج و تشویق سازندگان مسکن به طراحی و اجرای سیستم‌های مدرن گرمایشی یا موتورخانه های مرکزی با الگوبرداری از وضعیت مطلوب برخی از شهرهای بزرگ کشور با هدف اجرای همزمان الزامات مباحث ۱۴،۱۷،۱۹ مقررات ملی ساختمان.
- تمرکز جدی بر بهبود راندمان و جلوگیری از اتلاف انرژی در موتورخانه‌های مرکزی.
- فرهنگ سازی و ترویج در طراحی، انتخاب وسایل و دستگاه های تاسیساتی مناسب، نحوه اجرا و توجه به اهمیت مدیریت راهبری، تعمیر و نگهداری تاسیسات ساختمانها و موتورخانه‌های مرکزی.
منابـع :
مقررات ملی ساختمان – سایت و انتشارات شرکت ملی گاز – سایت و انتشارات شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور – نشریات و سایت های تخصصی مرتبط
-
- بنابراین دستگاه باید یا در بالکن نصب شود و یا در جعبه‌ای واقع شود که جعبه مورد نظر دارای کانال تامین هوای احتراق متصل به هوای آزاد باشد.
- این مشکل از طرف مراجع صدور پروانه ساختمانها نیز حل نمی‌شود. مالکان چنانچه بخواهند که پس از اتمام ساختمان یا در مرحله بهره‌برداری، نسبت به لوله‌کشی گاز و نصب وسایل گاز سوز واحدها اقدام نمایند، در نصب دودکش‌ها نهایتا برای دریافت تاییدیه از مهندس ناظر با مشکل مواجه می‌شوند.
- لازم به ذکر است جزء الزامات مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، سیستم اعلام حریق در ساختمان های مذکور اجباری است، لیکن سنسور های اعلام حریق از نوع دودی یا حرارتی است و سنسور نشت یاب گاز در صورت اجرای پکیج باید اضافه گردد.
- بارها شاهد بودیم در فصل سرما دو عامل یکی برودت هوا و دوم مصرف بالا باعث افت شدید گاز در شبکه گازرسانی کشور می‌شود.
- البته با تمهیدات لازم!
- لازم به ذکر است که در روشهای غیر متمرکز حذف کامل موتورخانه یا خدمات اشتراکی میسر نبوده و بطور قطع سیستم های پمپاژ آب مصرفی بهداشتی و غیر بهداشتی و آتش نشانی و مانند اینها ، داشتن موتورخانه متمرکز بصورت محدودتر را ضروری می سازد.
- البته ذکر این نکته لازم است که در موتورخانه مرکزی تمام دستگاهها دارای یک عدد دستگاه رزرو هم می‌باشد.
- ازآنجایی که اغلب دستگاهها، تاسیسات مکانیکی، الکتریکی ، الکترونیکی و کنترل‌ها یموتورخانه مرکزی در داخل کشور تولید می گردد، لذا وابستگی چندانی به ارز و واردات از خارج نداشته و همه آنان در داخل کشور به راحتی قابل تامین بوده و تحریم هیچ‌گونه تاثیری نخواهد داشت.